Thursday, 18 June 2015

PARTUTURAN ADAT BATAK

      Diparngoluan siapari ni hita halak batak patuturan i do ondolan ni falsafah ni parngoluan,laos partuturan i do namanontuhon sikapta(houding manang attitude) maradophon dongan.

      tolu bagian bolon do partuturan,jala laos i do na ginoaran: "Dalihan natolu"

poda ni angka omputa sijolojolo tubu:
-tinitip sanggar bahen huruhuruan;
   jolo sinungkun marga asa binoto partuturan
-Hau antaladan parasaran ni binsusur;
sai tiur do pardalanan molo sai denggan iba martutur

A Dongan sabutuha,dohot na nietong songon dongan sabutuha:
1.dongan saama ni suhut
2.paidua ni suhut(ama namartinodoon)
3.hahaanggi ni suhut/dongan tubu(ompu martinodohon)
4.bagian panomboli(panungkun) ni suhut
5.dongan samarga ni suhut(dongan sabutuha)
6.dongan saina ni suhut(pulik marga)
7.dongan sapadan ni ompu(pulik marga)
8.pariban (Noot:goar "pariban" ro sian hata "napinariba",lapatanna na nietong songon diriniba/iba).
9.dongan sahuta,raja ginokkon dohot aleale.

Filsafah ni pardongan sabutuhaon:
  a.manat ho mardongan sabutuha,molo naing sangap ho.
  b.tampulon aek do namardongan sabutuha
  C.tali papaut tali panggongan;
tung taripas laut sai tinanda dorupani dongan.

(Noor sian panurat:ia falsapah namandok:"suhar bulu ditait dongan laos suhar doi taiton",ndang jadi be artihononta:,"nang sala pambahenan ni dongan ba ingkon tolopan doi jala urupan ibana patupahon ulaonna na sala i",ndang toho bei pangkeon nuaeng. jadi denggan ma tapauba i jala tadok:"suhar di tait dongan,ndang tolapan i").

B.B o r u :
   1.iboto dongan saama ni suhut.
   2.boru tubu dohot namboru ni suhut.
   3.boru di ampuan ima na ro sian na asing jala jinalo niampuan di huta niba.
  4.boru na gojong(nungga boru hian sian ama dohot ompu)jala lao sahuta dohot hulahula
  5.ibebere.
  6.angka boru ni parboruan dohot bere dohot boru ni parparibanon dohot boru ni sude dongan sabutuha
  7.boru ni dongan saina dohot boru ni dongan saparpadanan.

Filsafah ni parboruon:
a.elek ma ho marboru,molo naeng ho sonang
b.bungkulan do boru(sibahen pardamean/pardomuan)
C.durung do boru,tomburan hula hula(sipanumpahi do boru tongtong di hula hula).
D.unduk marmeme anak,laos unduk do marmeme boru(lapatanna:dos do holong ni rohani anak dohot boru).
e.tinallik landorung bontar gotana;
dos do anak dohot boru nang pe pulikpulik margana

filsafah taringot tu bere:
a.anak do rere,anak do ibebere
   dangka do dupang,ama do tulang
b.hot pe jabu i,sai tong do i margulangulang;tung sian dia pe mangalap boru bere i,sai hot doi boru ni tulang

C.hulahula i ma:
  1.tunggane(lae) dohot simatua ni suhut(on ma na ginoaran apala hulahula ni suhut).
  2.tulang(apala hulahula ni amang ni suhut
  3.bona tulang(bona hula)ima apala hula hula ni oppung ni suhut.
  4.bona ni ari(apala hulahula ni amang ni oppung ni suhut)
  5.bona ni ari nama goaran sude hula hula nadiginjangi
  6.tulang rorobot(tulang tunggane boru ni suhut dohot tulang ni inangna dohot tulang ni oppung borina.manang pompara ni i).
boru ni tulang rorobot ma na didokna boru ni tulang na soboi olion,ai baoniba doi.
  7.laos hulahulaniba do attong etongon sude hulahula ni dongan sabutuha.

filsafah taringot tu hulahula:
     a.sigaton lailai do namarhulahula.
lapatanna:suman tu na manontuhon manuk jambe manang manuk boru boru sai jolo singkat lailaina,songon ido ingkon sai manatan jala takkasan pangalaho(sifat sifat) dohot na hinalomohan ni angka hulahulaniba,asa i bahenonta na aongon sipatudu(pedoman)di akka ulaon adat maraphon nasida.
  b.namandanggurhon tu dolok do iba mangalehon tuhulahula.
lapatanna:sai marlipat ganda do pasu pasu sian tuhanta molo basa iba marhula hula
  c.hulahula ido debata na tarida.
  d.hulahulai do mula mata ni ari binsar
  e.obuk do jambulan nidandan baen samara
  f. ni durung situma,laos dapot pora pora

 

3 comments: