Thursday, 18 June 2015

asal usul surat batak

  adong ma najolo sada namargoar si mangarapintu.pauli ruma do di nasahali amana:jadi mago ma tuhil dibahen si mangarapitu,sian biar ni rohana maporus ma ibana tu luat na so tinandana.mompasompas ma ibana,so adong mangalehon mangan.dinasadari sahat ma ibana tu sada parsombaonan,jadi didok sombaon ima:"panganon ku maho!"ro ma alus ni simangarapitu"tuanima i oppung ai ido nahulului.rahanan nama di ahu bulung langge unang bulung singkoru,rahanan nama ahu mate sian ibana jala diajarhon tu ibana ragam parbinotoan.
   dung salpu manang sadia leleng ditadingkon ma simangarapitu ma sombaon i,gabe pajumpang ma ibana dohot babiat si bolang"panganonku maho!"ninna babiat i. alai roma alus ni simangarapintu"ba na uli" oppung,ai holan inama nahuparsitta disiulubalang arion"ninna. gabe asi ma rohani babiat i di ibana.dimarmuduhon ma ibana jala diajarhon tu ibana pangaliluan dohot pangalatikon,gabe boi dihatiha ibana inanan ni tuhil na magoi.
   dung salpu manang sadia leleng ditinggalhon ma muse babiat i,jala laho ma ibana tu punsu nidolok pusuk buhit tu inganan paridian ni angka boru ni debata,pitu halak toropna.
   hum didia akka boru nidebata isi mangarapintu pintor habang ma nasida tu langit,alai sanga do ditangkup simangarapintu ujung ni bonang na gantung dibaju ni sahalak boru ni debatai,gabe tarihut ma simangarapintu dihabangkon tu langit.
   sahat ma ibana tarboan tujolo ni debata batara guru,asi do rohani batara guru di ibana,laos diguruhon ma disi ragam ni parbinotoan,jala dohot ma diajarhon batara guru tu ibana mata ni surat,gabe malo ma ibana manurat.dibuat ibana ma laklak ni hau,dipahiang ibana(ima na gabe margoar"lopian"),jala disurati ma disi akka naginuruhon sudr. ima nagabe pustaha parjolo. dung sataon mulak ma ibana mulak ma muse ibana tu banua tonga on. maranak marboru do ibana. alai na ni hadatuhonnna,aai pinadatu do ibana tu akka luat ni halak gabe godangan dipardalanan do ibana

PARTUTURAN ADAT BATAK

      Diparngoluan siapari ni hita halak batak patuturan i do ondolan ni falsafah ni parngoluan,laos partuturan i do namanontuhon sikapta(houding manang attitude) maradophon dongan.

      tolu bagian bolon do partuturan,jala laos i do na ginoaran: "Dalihan natolu"

poda ni angka omputa sijolojolo tubu:
-tinitip sanggar bahen huruhuruan;
   jolo sinungkun marga asa binoto partuturan
-Hau antaladan parasaran ni binsusur;
sai tiur do pardalanan molo sai denggan iba martutur

A Dongan sabutuha,dohot na nietong songon dongan sabutuha:
1.dongan saama ni suhut
2.paidua ni suhut(ama namartinodoon)
3.hahaanggi ni suhut/dongan tubu(ompu martinodohon)
4.bagian panomboli(panungkun) ni suhut
5.dongan samarga ni suhut(dongan sabutuha)
6.dongan saina ni suhut(pulik marga)
7.dongan sapadan ni ompu(pulik marga)
8.pariban (Noot:goar "pariban" ro sian hata "napinariba",lapatanna na nietong songon diriniba/iba).
9.dongan sahuta,raja ginokkon dohot aleale.

Filsafah ni pardongan sabutuhaon:
  a.manat ho mardongan sabutuha,molo naing sangap ho.
  b.tampulon aek do namardongan sabutuha
  C.tali papaut tali panggongan;
tung taripas laut sai tinanda dorupani dongan.

(Noor sian panurat:ia falsapah namandok:"suhar bulu ditait dongan laos suhar doi taiton",ndang jadi be artihononta:,"nang sala pambahenan ni dongan ba ingkon tolopan doi jala urupan ibana patupahon ulaonna na sala i",ndang toho bei pangkeon nuaeng. jadi denggan ma tapauba i jala tadok:"suhar di tait dongan,ndang tolapan i").

B.B o r u :
   1.iboto dongan saama ni suhut.
   2.boru tubu dohot namboru ni suhut.
   3.boru di ampuan ima na ro sian na asing jala jinalo niampuan di huta niba.
  4.boru na gojong(nungga boru hian sian ama dohot ompu)jala lao sahuta dohot hulahula
  5.ibebere.
  6.angka boru ni parboruan dohot bere dohot boru ni parparibanon dohot boru ni sude dongan sabutuha
  7.boru ni dongan saina dohot boru ni dongan saparpadanan.

Filsafah ni parboruon:
a.elek ma ho marboru,molo naeng ho sonang
b.bungkulan do boru(sibahen pardamean/pardomuan)
C.durung do boru,tomburan hula hula(sipanumpahi do boru tongtong di hula hula).
D.unduk marmeme anak,laos unduk do marmeme boru(lapatanna:dos do holong ni rohani anak dohot boru).
e.tinallik landorung bontar gotana;
dos do anak dohot boru nang pe pulikpulik margana

filsafah taringot tu bere:
a.anak do rere,anak do ibebere
   dangka do dupang,ama do tulang
b.hot pe jabu i,sai tong do i margulangulang;tung sian dia pe mangalap boru bere i,sai hot doi boru ni tulang

C.hulahula i ma:
  1.tunggane(lae) dohot simatua ni suhut(on ma na ginoaran apala hulahula ni suhut).
  2.tulang(apala hulahula ni amang ni suhut
  3.bona tulang(bona hula)ima apala hula hula ni oppung ni suhut.
  4.bona ni ari(apala hulahula ni amang ni oppung ni suhut)
  5.bona ni ari nama goaran sude hula hula nadiginjangi
  6.tulang rorobot(tulang tunggane boru ni suhut dohot tulang ni inangna dohot tulang ni oppung borina.manang pompara ni i).
boru ni tulang rorobot ma na didokna boru ni tulang na soboi olion,ai baoniba doi.
  7.laos hulahulaniba do attong etongon sude hulahula ni dongan sabutuha.

filsafah taringot tu hulahula:
     a.sigaton lailai do namarhulahula.
lapatanna:suman tu na manontuhon manuk jambe manang manuk boru boru sai jolo singkat lailaina,songon ido ingkon sai manatan jala takkasan pangalaho(sifat sifat) dohot na hinalomohan ni angka hulahulaniba,asa i bahenonta na aongon sipatudu(pedoman)di akka ulaon adat maraphon nasida.
  b.namandanggurhon tu dolok do iba mangalehon tuhulahula.
lapatanna:sai marlipat ganda do pasu pasu sian tuhanta molo basa iba marhula hula
  c.hulahula ido debata na tarida.
  d.hulahulai do mula mata ni ari binsar
  e.obuk do jambulan nidandan baen samara
  f. ni durung situma,laos dapot pora pora

 

Friday, 5 June 2015

Tarombo raja nairasaon

TAROMBO NI RAJA NAIRASAON

Hatorangan:Songon bahan hatorangan taringot partaromboan ni Pomparan ni oppui RAJA NAIRASAON untuk kalangan remaja yang belum tau mengenai partuturon terhadap pomparan ni RAJA NA...IRASOAN.
Namangihut saotik taringot tarombo RAJA NAIRASAON :SIRAJA BATAK memiliki 2 orang putra, yaitu
*GURU TATEA BULAN
*RAJA ISUMBAON
RAJA ISUMBAON memiliki 3 orang putera, yaitu:
*TUAN SORIMANGARAJA
*SIRAJA ASI-ASI
*SANGKAR SOMALINDANG
TUAN SORIMANGARAJA memiliki 3 orang istri dan 3 orang putera, yaitu :
*TUAN SORIMANGARAJA/SIBORU ATING MALELA --------> SORBA DIJULU
*TUAN SORIMANGARAJA/SIBORU BIDING LAUT --------> SORBA DIJAE/ DATU PEJEL
*TUAN SORIMANGARAJA/SIBORU SANGGUL HAOMASAN --------> SORBA DIBANUA SORBA DIJAE/DATU PEJEL
sorbadijae/datu pejel mengambil boru TANTAN DEBATA boru RAJA LIMBONG MULANA dan menurut cerita si boru tantan debata ini memelihara se ekor sibagur/kodok yang besarsehingga anaknya lahir seperti kodok dan dinamai SIRASAON.
SIRASAON artinya songon sibagur (seperti kodok )sesudahbesar SIRASAON mengambil boru tulangnya (boru limbong) sebagai istrinya.Pendek ceritai istri SIRASAON juga melahirkan 1 balutan ( dalam bahasa kedokteran kista )namun balutan itu tidak dapat dibelah dengan benda tajam apapun, sehingga membuat oppung doli datu pejel membuang balutan ini ke ke pansur Napitu, melihat sikap datu pejel yang membuang balutan itu maka oppung boru tantan debata sangat geram dan emosi kepada oppung doli datu pejel sehinnga oppung boru kita bersumpah kepada oppung doli katanya " tung sojadi ma mardomu tanomam mu dohot tanoman ku" artinya bahwa kuburan datu pejeltidak dapat bersatu dengan kuburan tantan debata, dan ini pun memang betul terbukti Setelah itu oppung boru pun mencari balutan itu kehutan, akhirnya ia mendapatkannya dan melihat 2 bayi mungil sedang menangis.
kedua bayi itu diberi nama
1. RAJA MANGATUR
2. RAJA MANGARERAK
RAJA MANGATUR anaknya SITORUS, SIRAIT, dan BUTARBUTAR
RAJA MANGARERAK anaknya MANURUNG Raja Mangatur beristri Deak Bintang Harugasan br Sagala anaknya 3
1. Raja Toga Sitorus beristri Pinta Omas Palangki br Sagala anaknya3.. Pane. Dori. Boltok
2. Raja Toga Sirait beristri Manotalan br Limbong anaknya 2.
* Sirait Siahaan
* Sirait Siagian
3. Butarbutar beristri Ragi Oloan Br Sinaga anaknya 3.
*Simananduk.
*Simananti.
*Huta Gorat
Raja Mangarerak anaknya 1.Dan Putrinya 1 Anak Raja Mangarerak : Raja Toga Manurung.= Raja Toga Manurung anaknya 3..
*Hutagurgur..
*Hutagaol..
*Simanoroni.
Putri Raja Mangarerak :. Boru Similingiling

SONGONIMA SAOTIK SONGON HATORANGAN TARINGOT TAROMBONI RAJA NAIRASAON… HORASSS….